Điều kiện để chủ cũ đòi lại quyền sử dụng đất

Cập nhật 25/10/2016 03:20

Theo anh Nguyễn Ngọc Sơn: Ngày 15/5/2004, ông Nguyễn Ngọc Trữ có khởi kiện cha anh là ông Nguyễn Ngọc Tám, đòi lại 1.255 m2 đất tại ấp 18, xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình, Bạc Liêu. Năm 2007, ông Trữ mất nên vợ con ông thừa kế quyền và nghĩa vụ. Đến năm 2013, ông Tám qua đời, mẹ con anh Sơn đã thừa kế những quyền và nghĩa vụ của ông Tám. Nguyên vào năm 1960, do hoàn cảnh chiến tranh, ông Trữ dỡ nhà tại ấp 18 nên đã đưa cả gia đình về ấp 17, xã Vĩnh Bình; đến năm 1962, chuyển nhượng lại cho gia đình tôi diện tích đất ở ấp 18 với giá là 20 giạ lúa, vì chiến tranh nên chỉ thỏa thuận bằng miệng. Quá trình sử dụng, gia đình anh làm tròn nghĩa vụ với nhà nước. Năm 1993, những địa phương có chủ trương kê khai đăng ký đất đai, gia đình anh đã thực hiện. Năm 1998, tại xã Vĩnh Bình đã lập thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất đại trà cho người sử dụng đất toàn xã, lúc này cha anh Sơn sức yếu nên đã ủy quyền cho con trai đứng tên kê khai đăng ký quyền sử dụng toàn bộ diện tích đất của gia đình, trong đó có phần đất của ông Trữ đã chuyển nhượng và giữa gia đình anh Sơn và ông Trữ không có tranh chấp. Tuy nhiên, đến năm 2004, ông Trữ quyết khởi kiện yêu cầu gia đình anh Sơn “trả lại đất” với lý do đất này ngày xưa của cụ Nguyễn Thị Trầm (mẹ ông Trữ) cho cha tôi “mượn”. Sau 10 năm kể từ khi tranh chấp, ngày 22/07/2014, Tòa án nhân dân tỉnh Bạc Liêu xử phúc thẩm, tuyên chấp nhận các yêu cầu khởi kiện của ông Trữ đòi ông Tám trả quyền sử dụng đất, trong khi Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Hòa Bình đã ban hành văn bản xác nhận việc cấp Giấy CNQSD đất cho gia đình anh Sơn là đúng quy định của pháp luật, những việc sử dụng đất của gia đình là ổn định lâu dài, liên tục hơn 40 năm không có tranh chấp.

chu-cu-doi-lai-quyen-su-dung-dat

Anh Nguyễn Ngọc Sơn đã có những đơn đề nghị toàn án nhân dân tối cao xem xét lại vụ kiện dân sự này theo những thủ tục giám đốc thẩm và đề nghị chuyên gia tư vấn.

Ý kiến luật gia về vấn đề này

Gia đình anh Sơn đã sử dụng đất cố định, ổn định, không có tranh chấp 40 năm (từ 1960); năm 1998, được cấp Giấy CNQSD đất theo quy định của Luật đất đai 1993. Vào thời điểm hai bên tiến hành giao dịch chuyển quyền sử dụng đất năm 1962 và “chỉ thỏa thuận bằng lời nói” nên không có cơ sở kết luận diện tích đất bên nhận chuyển các quyền sử dụng đất mua hay đất mượn .Tuy nhiên, đất đang được sử dụng qua việc một bên nhận chuyển quyền từ bên kia không đáp ứng các chuẩn mực pháp lý nên gọi là đất đã giao cho người khác dùng. Đối với đất “đã giao cho người khác sử dụng” mà người chủ cũ nay kiện đòi quyền sử dụng theo Nghị quyết số 02/2004/QĐ-HĐTP ngày 10-8-2004, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn như sau: “Chủ cũ hoặc thừa kế của người đó sẽ không có quyền đòi lại quyền sử dụng đất nếu đất đó đã được giao cho người khác sử dụng và họ đã được ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Luật Đất đai năm 1987, 1993, 2003 hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại các khoản 1, 2 và 5 Điều 50 của Luật Đất đai 2003, trừ các trường hợp có căn cứ chứng minh người đang sử dụng đất đó có hành vi gian dối, lừa đảo… để được giao quyền sử dụng đất”.

Như vậy, chỉ trong trường hợp “có căn cứ chứng minh người đang sử dụng đất đã có những hành vi lừa dối… để được giao quyền sử dụng đất”, thì người chủ cũ hoặc những người thừa kế của người chủ cũ mới có những cơ sở kiện cáo đòi quyền sử dụng. Nếu bên khởi kiện không đưa ra được căn cứ chứng minh người đang sử dụng đất “có hành vi gian dối, lừa đảo” để được giao quyền sử dụng, mà Tòa án nhân dân tỉnh Bạc Liêu vẫn chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của ông Trữ đòi ông Tám trả quyền sử dụng đất, thì đây là việc làm trái với hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao./.

Luật gia, nhà báo Nguyễn Chấn